پرسش :

بسیارى از مزارع هستند که با قنوات متعلقه وقف شده اند، سپس در اجراى قانون اصلاحات ارضى و یا احیاناً خیانت متولیان موقوفه بصورت ملک درآمده است و پس از خشکیدن قنوات، مالکین جدید که جانشین موقوفه بوده اند از مسئولین مربوطه درخواست حفر چاه به جاى قنات و دریافت پروانه کرده اند و چاه به جاى قنات حفر شده است حال سؤال این است که: 1 ـ اگر چاه جدید در اراضى موقوفه حفر نشده باشد، آیا واقف مالک چاه است؟ 2 ـ اگر مالک جدید به دلایلى به متولى موقوفه مراجعه کرده باشد ولى متولى از شراکت در حفر چاه خوددارى کرده باشد، آیا متولى وقف مى تواند ادعاى مالکیت چاه را بکند؟ 3 ـ اگر چاه تابع زمین باشد و واقف حق مالکیتى نداشته باشد، در مواردى که اشخاص بدون اطلاع از اینکه چاه تابع زمین است اقدام به حفر چاه در اراضى موقوفه کرده اند، آیا چاههاى آنها به کلى در ملکیت وقف مى باشد؟ 4 ـ تکلیف امتیاز وقف از قنات چه مى شود؟ در حالى که زارعینى که در آن زمان زارع موقوفه بوده اند و در حال حاضر از چاه فعلى مالکیت دارند به استناد سهام و امتیاز وقف مالکند تکلیف آنها چیست؟


پاسخ :
1 ـ خیر، در فرض سؤال کسى که چاه را حفر کرده مالک آن است.
2 ـ خیر، نمى تواند.
3 ـ خیر، در فرض سؤال هم مالک چاه، حفرکننده آن است ولى باید اجاره مقدار زمینى که چاه در آن واقع شده به متولى شرعى موقوفه بدهد.
4 ـ امتیاز سابق قنات هیچ ربطى به سهام چاه ندارد و زارع موقوفات هیچ حقى به چاه از لحاظ اینکه به جاى قنات حفر شده ندارد.

منبع: جامع المسائل، استفتائات آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)، جلد دوم، قم: امیر العلم، 1383.